Yaklaşık 11 bin 500 yıl önce yerleşik düzene geçtiği düşünülen insanoğlu 23 bin sezondur tohumdan fide yetiştirmek için verdiği kadim mücadeleye yakında bahar sezonu ile yeniden başlayacak. Elimizdeki atalık yerel tohumlarımızı kullanarak hem sağlıklı doğal gıdamızı yetiştireceğiz hem de tüm baskılara engellemelere küresel tröstlere inat yerel ve atalık tohumlarımızın soyunu devam ettireceğiz.
Tohum yazımda belirttiğim gibi tohumlar üretmek istediğimiz bitkinin canlı embriyolarıdır. Bu tohumları bir önceki sezon usülüne uygun olarak topladık yine usulüne uygun olarak sakladık. Şimdi sıra bu kıymetli bebeklerimizi yeni sezon için büyütmekte.
Tohumdan Fide Yetiştirmede Zamanlamanın Önemi
Tohumdan Fide yetiştirmenin önemli bileşenlerinden biri de iyi zamanlama yapmaktır.Fideleriniz tarlaya ekim zamanı geldiğinde elinizde hazır olmalıdır. Fideler ne çok cılız ve küçük ne de haddinden fazla büyümüş olmalıdır. Fidelerinizi bu vakite tam gelişmiş olarak denk getirmek için bulunduğunuz bölgenin iklim şartlarını bilmeniz gerekir. Ben hesaplamayı Marmara Bölgesinin kuzey batısı yani Trakya için nasıl yaptığımı anlatacağım. Sizde burdan yola çıkarak kendi bölgenize göre çok kolay hesaplayacaksınız.
Öncelikle bölgenizdeki ilkbahar son don tarihini bilmeniz gerekiyor. Biz Trakyada son don tarihi olarak Mayıs ayının ilk haftasını baz alıyoruz. Eskiler Hıdrellez kutlamasını yani 5-6 Mayıs tarihini son don tarihi kabul ederler.Bu tarihten itibaren fideleri tarlaya dikerler.Bu tarih tohumdan fide yetiştirilip, sonrasında tarlaya fide olarak ekilen türler için geçerlidir.
Direk tarlaya ekim yapılan tohumlar daha önce ekilebilirler. Bunların bazıları yazının sonundaki tabloda var.
Fideler tohumların çimlenmesinden itibaren yaklaşık 45 – 50 günde tarlaya ekilecek hale gelirler. Bu ortalama bir süredir. Bazı tohumlar daha erken bazıları daha geç çimlenir. Bazıları da büyümek için diğerlerinden daha fazla ısıya ihtiyaç duyar bu yüzden ortam sıcaklığı düşükse daha yavaş büyürler.Bu durumda Mayıs başından yaklaşık 45 gün geriye giderseniz Mart ortasına gelirsiniz. Bir 15 günde büyüme ve çimlenmedeki farklılıklar için eklerseniz Mart ayının ilk günleri veya şubat ayının son haftası bizim için ideal tarih olarak ortaya çıkar.
Sizlerde bulunduğunuz bölgedeki son don tarihlerine göre yani ilkbahar geç don tarihlerine göre bu şekilde hesabınızı yapabilirsiniz.Fazla sıcak isteyen geç büyüyen fideler için örneğin ” Biber ” , daha sıcak ve korunaklı ortamda dikim yaparak bu tarihi biraz daha öne çekebilirsiniz. Yani vakti geldiğinde tarlaya daha iri daha ele gelir fideler dikebilmek için biber tohumlarını Şubatın 20 si gibi bir tarihte ekebilirsiniz.

Tohumdan Fide Yetiştirmek İçin Gereken Malzemeler
Tohumdan fideye geçen süreçte bazı malzemelere ihtiyacımız olacak.Bu malzemelerin seçimi sizin imkanlarınıza, zevkinize ve becerinize kalmış durumda En sıradan en bulunabilir her evde olan malzemelerle çimlendirme ve fide yetiştirme yapabileceğiniz gibi bu malzemelerin tamamını bu iş için tasarlanıp üretilmiş ürünlerden de seçebilirsiniz. Malzemenin ne olduğu çok da önemli değil önemli olan sizin işi bilmeniz ve kararlılığınız. Tabiiki profesyonel ürünler işinizi kolaylaştıracaktır.
Küçük bir liste yapacak olursak lazım olan ana malzemeler ;
- Torf yada bahçemizde önceden hazırladığımız elenmiş kompost.
- Perlit veya Vermikülit. ( yada her ikiside)
- İnce elenmiş çiftlik gübresi. ( Tercihen solucan gübresi )
- İlk ekim için plastik veya tahta kasalar.
- Şaşırtma için fide poşeti, plastik bardak, Viyol yada küçük saksılar.
- Etiketleme için sudan etkilenmeyen markör kalem yada sabit kalem.
- Plastik veya tahta etiket çubukları.
- Plastik süzgeç
- Torf karışımını hazırlamak için plastik kova veya plastik leğen
- Torf karışımımızı kasalara bastırmak için boyacı mala’ sı ( şart değil elle yada altı düz herhangi bir şeyle yapabilirsiniz )
Yukarıda listelemiş olduğum malzemeler tohum çimlendirmede kullanacağımız temel malzemelerimizdir. Bu malzemelerin yerine aynı işlevi görecek başka malzemelerde kullanabilirsiniz. Bu daha önce de dediğim gibi imkan, zevk ve becerinize kalmış bir durum.
İlk defa tohum çimlendirecekseniz mümkün olduğunca yazdıklarıma bağlı kalmaya çalışın. Bir kez işin özünü öğrendiğinizde sonuca odaklanarak istediğiniz şekilde çimlendirme yapıp fidelerinizi elde edersiniz.
Malzemelerimizi önceden hazır etmekte herzaman fayda var, işimi son dakkaya bırakmayı hiç sevmem. Genelde gerekli malzemelerim ve ekim planım 3 ay önceden hazır olur işe başlayacağım zaman onu almam lazım, şunu bulmam lazım diye strese girmem sizede bunu tavsiye ederim.

Tohumlarımızı Nerede Çimlendireceğiz
Tohumlarımız çimlenirken ilk ihtiyaçları nem ve sıcaklık iken , çimlenme başladığında yani tohumlarımız uyandığında buna ışık da eklenir.
Bu üç önemli etken bizi tohumdan fide yetiştirebilmemiz için başarıya götürecek yolun başındaki ihtiyaçlarımızdır.Birinin eksikliği veya fazlalığı fide yetiştirme çabamızı hüsranla sonuçlandırabilir.Bu önemli etkenleri göz önünde bulundurarak çimlendirmeyi yapacağımız yeri iyi seçmemiz gerekiyor.
Ben bu işe ilk başladığım yıllarda bir seramız olmadığı için çimlendirme işlemini evimizin önünde bulunan iki cephesi cam olan kış bahçesinde yapıyorduk.2010 yılında bahçede kurduğumuz seraya geçerek , tohum uyandırma ve fide yetiştirme işlerimizi orada yapmaya başladık.
Seralar, kış bahçeleri, mini hobi seraları, cam ile kapatılmış balkonlar, bol ışık alıyorsa evlerimizde pencere önleri bu iş için uygun olan yerler.
Tüm Türkiye’ye atalık yerel tohumları ücretsiz dağıttığımız Ulusal Tohum Takas Merkezi ‘ ndeki dostlarımızın bir kısmı evlerinde cam önlerinde tohum uyandırıp bunları balkonlarında teraslarında saksılarda yetiştirerek ürün alıp bir sonraki sezon içinde tohum üretimi yapıp fazlasınıda paylaşıyorlar.
Niyet edip ısrar ettikten sonra başarmamanız mümkün değil.Hata yaptıkça tecrübe sahibi oluyor ve bir sonraki sezona daha da bilgili tecrübeli başlıyorsunuz.
Tohumlarımız hazır, kullanacağımız malzemeyi tedarik ettik, yerimizi ayarladık, ekim zamanını hesapladık artık işe başlayalım.Önce toprak hazırlığı.
Tohum Çimlendirme ve Fide Yetiştirme Harcı
Ben tohumdan fide yetiştirmek için torf, perlit, gübre ve vermikülit karışımı kullanıyorum.( Vermiküliti ilk defa bu yıl kapak malzemesi olarak deneyeceğim) Önce bu malzemelere ve özelliklerine kısaca değinelim sonra karışımı nasıl hazırlayacağımıza ve püf noktalarına geçelim.
Torf
Karışımımızdaki ana hammaddemiz torf.
Torf nedir diyecek olursak basitçe hastalık, parazit, yabancı tohum içermeyen, su tutma kabiliyeti yüksek, PH değeri nötr olan bir tür bataklık toprağıdır. İthal ve yerli üretimi vardır istediğinizi kullanabilirsiniz.Sebze üretimi için ince olan yani 0 – 5 mm arası olacak şekilde elenmiş olanını kullanırsanız daha iyi sonuç alırsınız.İthal torf sıkıştırılmış olarak satılır. Ambalajı açtığınızda torfu elinizle gevşetmek zorundasınız.
Torf yerine bahçemizde kendi yaptığımız blogda detaylı olarakda anlattığım kompostumuzu kullanabiliriz.Aslında bizim gibi doğal tarıma esaslarına göre üretim yapanların, permakültür ilkelerine göre hareket edenlerin asıl kullanması gereken de kompost olsa gerek. Her zaman asıl hedefimiz dışarıdan minimum girdi olmalı. Ürünlerimizin atıkları bir diğer ürünün veya sistemin girdisi olmalı.
Kompost yapıp kullanmak isterseniz blogdaki ” Bahçedeki Hazine Kompost “ yazıma buradan ulaşabilirsiniz. Tüm detaylar bu yazımda mevcut , merak ettiklerinizi bilgi@bostanistanbul.com adresine e-mail yollayarak yada burada yorumlara yazarak sorabilirsiniz.
Perlit ;
İkinci katkı maddemiz perlit. Tarım perliti olarak satılır. Silis esaslı volkanik bir kayaçtır. Yüksek ısı ile işlenerek küçük gözenekli pirinç patlağına benzer yapıya getirilip satışa sunulur.Gözenekli yapısı sayesinde karışımımızın havalandırmasını sağlar suyu ve besin maddesini içinde toplar akıp gitmesini engeller fide toprağımızı tavında tutar nemli kalmasını sağlar. Kök gelişimine katkısı yüksektir.
Kullanımında çok dikkat edilmesi gereken husus ise tozunun kesinlikle solunmamasıdır.Paketi açtığınız anda gözle toz kalktığını görmeseniz bile genzinizde anında perlitin kendine has tuhaf tadını hissedersiniz.Ben bu yüzden çuvalın yada paketin ucuna ufak bir delik açıp oradan bahçe hortumunu içeri sokar ve bolca sularım , bu şekilde kullandığınızda sorun kalmaz.Perlitin torf karışımına girmeden iyice ıslatılması da gereklidir , ki görevini hakkıyla yapabilsin.
Gübre;
Gelelim gübreye , fide yetiştirme karışımımızın önemli bileşenlerinden biride gübredir.Fidemizin sağlıklı ve güçlü olması için gübre şarttır.Ben fide yetiştireceğim karışımda solucan gübresini tercih ediyorum.Sebebine gelince ; solucan gübresi ( eğer işini iyi yapan bir yerden temin ettiyseniz ) verimliliği çok arttıran hiç yabancı tohum barındırmayan, su tutma kabiliyeti çok iyi olan yaklaşık %60-70 organik madde içeren bir gübre ve toprak düzenleyicidir.
Homojen yapısı nedeniyle fide yetiştirme ortamlarının vazgeçilmez gübresidir.Solucan gübresi bulamazsanız elenmiş koyun, keçi veya inek gübresi de kullanabilirsiniz. Yabancı tohum, hastalık, mantar barındırmaması için bu gübrelerin yıllanmış ve iyice yanmış olduğundan emin olun. ( Yanmaktan kastım fermantasyon işleminin bitmiş olması )
Vermikülit ;
Ve son malzememiz vermikülit. Vermikülitde perlit gibi inorganik su tutma kapasitesi yüksek yabancı madde ve hastalık içermeyen , yüksek sıvı emme ve bunları yavaşça salma kabiliyeti olan madencilik faaliyeti ile elde edilen bir mineraldir.Genelde vermikülit’de perlit gibi torfa 1:1 oranında eklenir. Sadece vermikülit kullanılarakta dikim yapılabilir ama ben hiç denemedim. Bu sezon daha önce denediğim fakat çimlendirmeyi başaramadığım hassas çiçek tohumlarını vermikülite ekerek çimlendirmeyi deneyeceğim.
Vermiküliti daha önce kullanmadım. Torf gübre ve perlit karışımı yıllardır kullandığım karışım.Fakat yıllardır çözmeye çalıştığım bir soruna vermikülitin çare olduğunu okuduğumda denemeye karar verdim.Muhakkak ki fidesini kendisi yetiştirenlerin karşılaştığı yegane sorunlardan biridir ” kapaktaki yosunlaşma” .Kapak; tohumları viyole veya her nereye ekiyorsak üstlerini kapatmak için kullandığımız malzemeye denir. Bu Torf karışımının kendisi olabileceği gibi başka bir malzemede olabilmektedir. Kapaktaki yosunlaşmayı tohumların ekime hazırlanması ve tohum ekimi bölümünde anlatacağım.
Karışım oranları ;
Genel olarak internette veya sorup danıştığınız çiftçi , bahçıvan veya bu işi hobi olarak yapanların verdiği bilgilerde karışımda her girdi 1:1 oranında dır. Hiç uğraşmak istemiyorsanız direk bu oranı kullanabilirsiniz. 1 ölçek Torf, 1 ölçek perlit veya vermikülit , 1 ölçek gübre iyice karıştırıp tohum yatağınızı hazırlayabilirsiniz.
Bende aşağı yukarı bu ölçüyü kullanıyorum. Karışımı hazırlarken şunlara dikkat ediyorum ;
- Şaşırtma yapacakmıyım ?
- Fideler ne kadar süre viyolde kalacak ?
- Fidelerin büyüme sürecinde sık sık kontrol şansım var mı ?
Bu sorular dahada artabilir. Çok fazla detaya girerek sizi sıkmak istemiyorum.Ama inanın bu evredeki yani tohumdan fide yetiştirmede yaptığınız hatalar sizi sezon gerisinde bırakır ve üzülürsünüz.
Kısaca değinelim bu sorulara.
Şaşırtma yapacakmıyım ?
Eğer tohumları önce kasaya ekip sonra viyole şaşırtacaksanız kasa için hazırladığınız karışıma çok fazla gübre koymanıza gerek yok . Çünkü tohumlar burada çimlenip ilk yaprakları ( kotiledon yaprakları ) yere paralel hale gelinceye kadar kalacaklar sonrasında viyole şaşırtacağız. (Kısaca şaşırtmanın ne demek olduğuna değinecek olursak tohumun çimlenip ilk yaprakları çıkıp yere paralel hale gelmesinden sonra yerinden sökülüp başka bir gelişme ortamına aktarılması işlemine şaşırtma denir )
Fideler ne kadar süre viyolde kalacak ?
Yukarıda tohumdan fide yetiştirmede zamanlamanın önemi bölümünde anlattığım hesaplamayı yaptığınızda fidelerinizin minimum 45 gün gibi bir süre viyolde / poşette veya saksıda kalacağını göreceksiniz. Eğer bulunduğunuz bölgede iklim şartları çok değişkense bu süre biraz daha uzayabilir. Fidelerimizin besinsiz kalmasını istemediğimizden karışımdaki gübre miktarını biraz arttırabiliriz.
Hesapta olmayan bir durum ortaya çıkarsa ve az gübre kullandıysanız üzülmeyin. Gübre şerbeti hazırlayıp fideleri onunla sularsınız. Gübre şerbeti hazırlamak kolaydır , çok basite indirgersek kullanacağınız gübreyi suda bekletip bu su ile sulama yaparsınız.Ama kullanılacak gübre önemlidir kümes hayvanlarının gübresi fazla fosfor içerdiğinden dikkat etmek gerekir. Gübre şerbeti yapımı ile ilgili bilgiyi internette forumlarda bulabilirsiniz. Hiç riske girmeyeyim derseniz solucan gübresinden yapıp gönül rahatlığı ile kullanın . Her zaman bir çare bulunur yeterki problemi doğru tespit edin. Buda yıllar içersinde gözlemleriniz ve tecrübenizle gelişecek bir olgu.
Fidelerin büyüme sürecinde sık sık kontrol şansım var mı ?
Tam zamanlı olarak bahçelerinde veya tarlalarında bulunamayan bir çok arkadaşım ancak haftada bir veya iki kez fidelerini kontrol edebiliyorlar.
Bu durum sulama açısından havalarda sıcak gidiyorsa önemli bir sorun teşkil edebiliyor. Size tavsiyem fidelerinizi ikamet ettiğiniz yerde değilde başka bir yerde yetiştiriyorsanız 2-3 günde bir veya daha da kötüsü haftada bir gidip sulayabiliyorsanız karışımın içine perliti 1:1 oranından daha fazla koyun.Perlitin suyu tutup sonra yavaş salınımla ortama vermesinden dolayı fide harcınız daha uzun süre nemli kalacaktır.
Sonrasında fidelerinizi ilk şaşırtmada mümkün olan en büyük fide yetiştirme ortamına alın. (Şaşırtmayı birden fazla da yapabilirsiniz , vaktiniz ve zevkinize kalmış bi durum. Fakat en az bir kez yapmak iyi olur). Yani elinizdeki en büyük çaplı viyole, saksıya veya fide poşetine.Çünkü nispeten küçük hacimli yetiştirme kapları dışları plastik olduğundan ve güneşi görünce çabuk ısındığından dolayı içlerindeki yetiştirme harcını ısıtarak suyunun hızla buharlaşmasına sebep olurlar ve sonuçta sık sık sulayamıyorsanız fideniz susuz kalır .
Dışarıda satılan konvansiyonel yetiştiricilerin kullandığı minik viyollerdeki fidelerin sağlıklı görüntüsüne aldanmayın. Çünkü konvansiyonel tarıma yönelik fide yetiştiren firmaların profesyonel sulama – sisleme sistemleri vardır. Ortamın ve yetiştirme harcının nem durumuna göre vakit gözetmeksizin otomatik sulama yaparlar.
Harcının hazırlanması ;
Malzemelerimiz hazır şimdi fide yetiştirme harcımızı hazırlayalım. Yukarıda da yazdığım gibi ben karışımı 1:1 oranında hazırlıyorum , siz hemen yukarıda yazdığım soruların cevaplarına göre kendi şartlarınızı belirleyip harcı öyle karabilirsiniz.
Harcı karacağım leğenin içine tüm malzemelerimden eşit oranda koyuyorum yani 1 ölçek Torf , 1 ölçek gübre, 1 ölçek perlit. Vermiküliti kapak olarak kullanacağım ama siz isterseniz karışıma koyabilirsiniz. Perlit yoksa onun yerine kullanabilirsiniz.Her ikisindende koymak bence gereksiz, boşuna masraf edersiniz.

Torf genelde preslenmiş pakette satılır , özellikle ithal olanlar.Bu yüzden torfumuzu önce elle iyice ufalayıp havalandırıyoruz.Poşetinden çıkardığımız şekliyle alttaki fotoğrafta görüldüğü gibi iri parçalar halinde olduğundan homojen bir karışım elde edemeyiz.

Gübremiz elenmiş çiftlik gübresi yada en güzeli solucan gübresi olmalı. Solucan gübresini iyi bir üreticiden tedarik ettiyseniz zaten elenmiş şekilde gelecektir elinize.Patojen yabancı bitki tohumu ve nematod barındırmadığı için solucan gübresi en iyi sonucu veriyor.Ayrıca besin değeri olarak da çok kuvvetli bir gübre.
Perlitimizi paketini açarken yukarda perlit başlığında bahsettiğim gibi ıslatıyoruz. Tozunu kesinlikle solumuyoruz. ( tozu solunduğunda zararlı fakat harç karışımında kullanmamızın bir zararı yok bu aklınıza takılmasın ).Perlitin kullanacağımız kadar kısmını iyice ıslatıp da harca eklersek daha iyi sonuç alırız. Kullanmadığımız kısmını mümkün olduğu kadar kuru bırakalım( toz kalkmasın diye ilk ıslatmamız sorun değil onu kastetmiyorum ) Perlit beyaz olduğundan yosun tutmaya müsait, çok ıslak kalırsa bir müddet sonra yosun tutuyor. Bu yüzden kapak malzemesi olarakda tek başına perlit kullanmayın.
Harcın içindeyken perlit de iyice su çeksin diye fazla sulama yaparsanız bu seferde harcınızı aşırı sulamış olursunuz. Fazla ıslak harç istemeyiz. Tohum için nem ne kadar gerekli ise kökler içinde oksijen o kadar gerekli.
Az sulanmış düşük nemli bir harçta tohumlarınız ya hiç çimlenmeyecek yada çok düşük bir yüzde ile çıkım olacaktır.Çok sulanmış çimlendirme harcında da tohumlarınız çürüyecektir.
Harcın nem oranı ;
Çoğu yerde harcın nem oranı yüzde olarak verilir yada 3/2 gibi bir rakam verilerek bu kadar nemli olması gerekli denir.Bu tarz tarifleri anlamakta tutturmakta zor. Çok basit şekilde anlatacağım size zaten fotoğraflarındanda anlayacaksınız.
Tüm malzemeleri leğen içersine koyduktan sonra ( leğen kullanmamızın sebebini kendiniz yaparkende anlayacaksınız karıştırmak kolay oluyor , kova nispeten daha zor ) önce karışımı mini bir bahçe küreğiyle veya elle iyice karıştırıyoruz. Ki tüm malzeme iyice birbirine karışsın , kuru iken karıştırmak daha kolay oluyor.Sonra çok kısık açılmış bir hortum ile yavaş yavaş su ekleyerek bir yandan karıştırmaya devam ediyoruz.Yada arzu ederseniz maşrapa veya kova ile su ekler karıştırır sonra yine eklersiniz. Hangisi kolayınıza gelirse.
Şimdi en önemli nokta ; harcımızı elimize alıp sıktığımızda su akmamalı , çiğköfte gibi şekil alabilmeli , ufaladığımızda da hemen ayrışabilmeli. Harçta istediğimiz nemin tam kararı bu.Ama daha da önemlisi tohumlar çıkıp fide olgunlaşana kadar nemi yaklaşık olarak hep bu oranlarda tutmalısınız. Perlit bundaki en büyük yardımcınız. Harcınızı ilk aşamada bu nem oranında hazırlarsanız çalışmasıda kolay olur. Poşete viyole daha kolay dolar. Tohumları ektiğimizde can suyu için bol suladığımızda bu form kaybolacak. Fakat tohumlar çıkıpta fideler büyümeye başlayınca nem bu ölçüde olmalı.

Bir diğer önemli konuda sulama suyumuzun ısısı. Bahçede köyde kırsalda tohum ekenlerimiz genelde bu işleri dışarıda ( serada ) yaptıklarından dışarıdaki şebeke suyunu kullanırlar. Dikimlerde genelde ilkbahar öncesi soğuk havalarda yapılır dolayısı ile su soğuktur.Size tavsiyem kullanacağınız suyu önceden bir bidon veya varile alın ılınsın , çünkü sebze fideleri genelde 18 derece üzeri toprak sıcaklıklarında çimlendiğinden dolayı buz gibi su ile fide harcımızı soğutmak istemeyiz. Bu çok şart olmasada yaparsanız daha iyi olacaktır.
Nede olsa hedefimiz tüm detayları düşünerek tüm olumsuz durumlara karşı önlem almak.
Bu yaptığımız karışım kullandığımız malzemeler itibari ile ideal fide büyütme harcı. Fakat diyelimki çok ücra bir yerdeyiz Torf yok perlit yok vermikülit yok ne yapacağız? Bu malzemeler zaten yakın zamana kadar yoktu. Peki fide üretmiyor muyduk ? Tabiiki üretiyorduk , atalık yöntemlerle. Şimdi bir ara başlık açıp bu duruma bir çözüm getirelim.
Alternatif ortamda tohum çimlendirme ;
Çoğumuz görmüşüzdür kuşların veya rüzgarın taşıdığı tohumlar mucizevi şekilde en olmadık yerde yeşerir bir bitki veya ağaç oluştururlar.Sevdiğim bir dostumun işyerinde 5. katta binanın dış duvarında bir kaç yıllık bir incir ağacı vardı, söyleseler inanmazsınız.Belkide insanoğlu dünyayı bu kadar kirletmesine ve umursamadan tüketmesine rağmen halen soyunu devam ettirebilmesini tohumun mükemmel hayatta kalma direncine, mücadelesine borçlu.
Torf yok perlit yok vermikülit yok. Sorun değil , süregiden bir bahçemiz varsa zaten kompost yapmamız neredeyse bir zorunluluk. Çünkü doğal ve sağlıklı sürdürülebilir üretimden yanayız. En azından fide yetiştirecek kadar komposto zahmetsiz uğraşısız yapabiliriz. Tabiiki bir sezon önceden başlıyacağız. Kompost yapmayı bilmiyorsanız “Bahçedeki Hazine Kompost ” yazıma bir göz atın.

Kompostumuzu eleyip incelterek , gübre ile karıştırarak fide yetiştirme harcı olarak kullanabiliriz. Nemin ayarlanması ve diğer tüm işlemlerde yukarıda açıkladığım şekilde hareket edebilirsiniz.
Diyelim ki kompostumuzda yok bu durumda ne yapacağız. bahçedeki toprağımızın temiz yani hastalıksız olduğuna güveniyorsak, yani bir önceki sezon bitkilerimiz çok hastalanmadıysa toprağımızı kullanabiliriz. Şöyleki gözümüze kestirdiğimiz en temiz bölgeden toprak alıp içindeki kalın organik maddelerden kurtulmak için eleriz ve aynı kompostlu karışımdaki gibi gübre ile karıştırarak kullanabiliriz.
Buradaki sıkıntı toprağımızda bulunabilecek olan nematodlar ,yabancı tohumlar, hastalıklar . Bunun içinde toprağın dezenfekte edilmesi gerekiyor.Doğal tarım yanlısı olduğumuza göre bize en uygun dezenfekte işlemi “solarizasyon” yani güneşle dezenfekte. Tabiiki bunun içinde toprağımızı yaz aylarında yani havanın sıcak güneşli olduğu zamanlar dezenfekte etmemiz gerekiyor.
Solarizasyon ile fide toprağının dezenfekte edilmesi;
Tohum yetiştirme harcı olarak kullanacağımız kadar toprak alabileceğimiz bir alanı ot, taş ve diğer maddelerden temizleyip düzelterek suyun 30-40 cm derinliğe inmesini sağlayarak suluyoruz. Toprağımızı uv katkılı naylon ile ( sera naylonu olabilir ) örtüyoruz. 4 ila 8 hafta arası bu şekilde kalıyor eğer toprak kurursa arada yine ıslatmamız gerekiyor, polarizasyon bitene kadar toprağımız nemli kalmalı. Alan küçükse naylonu kaldırıp sulama yaparak tekrar örtersiniz, eğer büyük alansa naylonla kapamadan önce altına damla sulama döşerseniz sizin için kolaylık olur. Komple bostanı bu şekilde örterek yabancı ot ve tohum derdinden kurtulmayı düşünsem de henüz denemiş değilim.Fakat büyük tarım arazilerinde ve seralarda uygulandığından dolayı işe yaradığından eminim.
Bu konu ile ilgili internette geniş bilgi bulabilirsiniz. Bazı ot cinsleri , topraktaki istenmeyen bitki tohumları ve nematodlar için kesin çözüm olduğu söyleniyor fakat virüsler zorlu şartlarda bile hayatlarını devam ettirebildiğinden dolayı virüs hastalıklarına muhtemelen etkisi yok bunuda dikkate alın lütfen.
Bu yazının yayınlandığı tarih itibari ile yaklaşık 250 -300 tl ilk bir malzeme masrafıyla 1.5 – 2 dönüme yetecek kadar fide yetiştirebilmeniz mümkün. Tercih sizin isterseniz Torf ve diğer malzemeleri satın alıp çalışırsınız isterseniz hiç para harcamaz bahçe toprağı veya kendi kompostunuz ile yaparsınız. Ama benim size tavsiyem iyi bir sezon için işe sağlıklı ve iyi gelişmiş fidelerle başlamak şart olduğundan Torf ve diğer malzemeleri satın alıp işe o şekilde başlamanız.
Tohumların Ekime Hazırlanması
Yavaş yavaş sadede geliyorum. Sizi sıkmak istemiyorum fakat en küçük detayı bile atlamak istemiyorum ki iddia ettiğim gibi yazıyı okuduğunuzda kimseye bir şey sorma ihtiyacı hissetmeyin. İlk defa tohumdan fide üretecek olsanız bile başarılı olmanızı hüsrana uğramamanızı istiyorum.
Bir yıl öncesi sezonda ayırıp sakladığımız tohumlarımızı kullanma zamanı geldi. Tohum yazımın sonunda bahsettiğim gibi ” tohum saklamanın en iyi yöntemi onları her yıl yeniden ekmektir “.
Nasıl ki ekim dikim malzemelerimizi önceden hazırlamak büyük kolaylıksa ekim yapacağımız tohumlarımızıda ekim planına göre önceden tedarik etmek aynı şekilde bize kolaylık sağlar. Tavsiyem tohumunuzu bir önceki sezon ürününüzden çıkarıp saklamanız atalık ve yerel tohum kullanmanız. Satın alma yoluyla tohum edinecekseniz F1 yani hybrid ( melez ) ve GDO ( genetiği değiştirilmiş organizma ) tohumları tercih etmeyin.Eğer tohum satın almak zorunda kalırsanız kaynağından emin olun.
Tohumlarınızı tedarik ederken dikim yapacağınız alanı yeterinden biraz fazlası ile hesap etmelisiniz. Hava şartlarından veya diğer etmenlerden dolayı fire verebilirsiniz. Tohum miktarını ekeceğiniz alanın boyutlarını sıra aralarını sıra adedini hesaplayıp bir kağıt üzerine basitçe çizerek hesaplayabilirsiniz. Bunu yazının sonundaki tablonun altında açıklıyorum.
Tohumların dezenfekte edilmesi ;
Bir önceki yıldan uygun şartlarda sakladığımız, takas yolu veya satın alma ile edindiğimiz tohumları dikimden önce dezenfekte ederek taşımaları muhtemel virüs, bakteri ve mantara bağlı hastalıklardan korunabiliriz.
Ben dikim öncesi tohumlarımı 1 lt suya 50 ml çamaşır suyu katarak karıştırdığım solüsyonda 15 dakika bekletip sonra çok bol su ile yıkayıp dikiyorum.Bu karışım mantar ve bakteri için fakat virüse iyi gelmiyor. Virüslerin yok edilmesi daha zor. Ben hiç denemedim ama yabancı yayınlarda ekim öncesi 1 lt ye 40 ml olarak seyreltilmiş HCl ( hidroklorik asit ) içinde 60 dakika bekletip sonrasında temiz su ile yıkanıp ekilebildiği yazıyor. Kaynak güvenilir fakat yinede deneme yapmadan emin olamayız.
Bu ekim yılında ( 2019 ) bunun denemesini yapacağım.Ayrıca ekim öncesi kullanacağımız aletlerimizi ve özellikle bir önceki yıldan kalan kullanılmış viyollerimizi Çamaşır sulu karışım ile dezenfekte etmeliyiz.Bu çok basit işlemler inanın bir çok hastalığı engelleyici önlemlerdir.
Dikim öncesi tohumların ıslatılması ;

Tohumları bir gün yaklaşık 24 saat öncesinden suya koyar ve iyice suyu çekmelerini sağlarsak çimlendirme işlemini hızlandırmış ve garantiye almış oluruz. Bazı arkadaşlarım daha uzun süre nemli bez içersinde bekleterek tohumlar çatladığında dikim yapıyorlar. Vaktiniz müsaitse bunuda yapabilirsiniz.
Özellikle bamya, mısır, fasulye , bezelye, bakla gibi sert kabuklu tohumları bir gün önceden suya koyun böylece suyun tohuma bir an önce işlemesini garanti etmiş olursunuz. Tohum yatağındaki nem oranının iyi ayarlanmamasından oluşacak gecikmelerine hatta tohumun kuruyarak ölme ihtimalini en aza indirmiş olursunuz. Ben tüm tohumlarımı muhakkak bu şekilde bir gün önceden ıslatıyorum.
Tohumlarımı bir kağıt bardak içerisine koyarak ağızlarını devrilip dökülme ihtimaline karşı nylon stretch ile kapıyorum ve üzerlerine muhakkak türlerini yazıyorum. Sakın bir şey olmaz dökülürse toplarım diye düşünmeyin üşenmeyin. Domatesten dört ayrı çeşit ıslattığınızı düşünün, diyelim ki kazara devirdiniz bardakları , tohumlar karışınca ayırma şansınız yok.

Tohumlarımızı Nereye Ekeceğiz
Harcımızı yukarıda tarif ettiğim şekilde oranlara uyarak ve en önemlisi nemini iyi ayarlayarak hazırladık. Nem oranı harcın malzeme karışımından daha önemli lütfen ona çok dikkat edin. Malzemenin biri az geldi biri çok geldi önemli değil ama nem önemli. Çok nem olursa tohumlar çürür , az nem olursa çimlenme oranı düşer.
Ben fidelerimi asıl yerlerine yani tarlaya dikmeden önce bir kez şaşırtıyorum. Bunun için tohumlarımı önce plastik veya ahşap kasalara dikiyorum. Bu plastik veya ahşap kasalarımın derinliği fazla değil. Çünkü tohumlar burada çok fazla kalmayacaklar. Fazla torf ve gübre harcamak istemiyorum. Dikkat sizde fazla torf ve gübre harcamayayım diye derin kasalar içine az harç koyarak tohum ekerseniz kasa kenarlarına denk gelen tohumlar yeterli ışığa ulaşamadıklarından aşırı uzamaya başlar. Bir diğer önemli hususta bu kasaların drenajının iyi olması yani tohumları suladığınızda suyun fazlası kasadan akıp gidebilmeli. Eğer kasalarınızda su fazlasının akıp gidebileceği delikler yoksa kasanın altına ve yanlarına yeterli sayıda delik açmalısınız.

Ya alçak kenarlı ahşap veya plastik kasaya ekim yapacaksınız , yada elinizde alçak kenarlı plastik veya tahta kasa yoksa yüksek kenarlı plastik / tahta kasayı üst seviyeye yakın doldurup ekim yapacaksınız. İlk şaşırtmada minik fideleri kasadan söküp aldıktan sonra kalan harcı tekrar kullanabilirsiniz.
Plastik veya ahşap kasaya ekim bu şekilde yapılıyor. eğer az miktarda fide yapıyorsanız evde balkon ve teras için üretim yapacaksanız ilk dikimlerinizi kağıt bardaklara, ağızları kesilip genişletilmiş meşrubat şişelerine, yoğurt kaplarına, ve aklınıza gelebilecek ıslanınca dağılmayan ve altına drenaj için delik açabileceğiniz her türlü malzemeye yapabilirsiniz.
Birim alana uygun miktarda tohum ;
Plastik , ahşap kasaya veya her neye dikiyorsanız dikim alanının büyüklüğüne uygun miktarda tohum atın aşırı sık veya seyrek olmasın. Seyrek olmasının bir zararı yok biraz fazla torf ve gübre kullanmış olursunuz. Fakat sık olursa ve şaşırtma zamanını vakitsizlik yüzünden geciktirirseniz sorun çıkacaktır. Fazla sıkışık olan minik fideler ışık için birbirleriyle rekabete girecek ve fazla uzayacaklar gövdeleri ince kalacağından narinleşecekler. Şaşırtma yaparken daha hassas davranmanız gerekecek. Aynı zamanda minik kökleride fazla iç içe geçecek ayırmaya çalışırken zarar vereceksiniz.
Yerde hazırlanan fide yastıklarına ekim ;
Yakınımdaki köylerde ticari fide işi yapan bazı tanıdıklarım işçilikten ve malzemeden tasarruf için direk yere ekim yapıyorlar. Bunun için yükseltilmiş iyi drene edilip gübrelenmiş ve yabancı tohum barındırmayan alan hazırlanması gerekiyor.Bu iş biraz daha uzmanlık gerektiriyor . Benim size tavsiyem tohumlarınızı viyol, poşet veya plastik / tahta kasalara dikmeniz.
Yerde ekimlerde toprak sıcaklığıda önemli olduğundan bunu örtü altında yani serada yapmanız gerekiyor. Açık tarlaya ekim için beklerseniz sezonu çok geriden takip edersiniz.
Yerde dikimin bir diğer zorluğuda dikim ortamını tamamen yabancı ottan temizleme mecburiyeti. Dikim yaptığınız tohumlardan çıkan fideyi çok iyi tanımıyorsanız arada yabancı ot diye diktiğiniz sebze fidelerini söküp atmanız işten bile değil.Toprağınızı iyi gevşetmediyseniz asıl yerlere dikim için fideleri sökerken zarar da verebiliyorsunuz. O yüzden biz Viyol,plastik / tahta kasa, poşet veya saksıda ekime devam edelim .
Kasalara Ekim ;
Tohumlarımız hazır, harcımızı tarife göre hazırladık . Ben ilk ekimde plastik kasa kullanıyorum. Bu kasaları bir kez alınca uzun yıllar kullanabilirsiniz. Altlarına ve yanlarına suyun fazlasının akması için delikler açmayı unutmayın. Bu kasalara alternatif olarak ahşap limon sandıkları , uzun plastik saksılar , büyük yuvarlak saksılar, pazarcılardan alabileceğiniz plastik sebze kasaları ( bunların içini plastikle kaplayıp kullanırsınız ) ve aklınıza gelebilecek bir çok materyal kullanabilirsiniz.
Plastik kasalarımızı harcımızla dolduralım ve üzerine hafifçe basarak sıkıştıralım. Ben bunun için boyacı malası kullanıyorum altı düz olan herseyle yapabilirsiniz. sıkıştırmadan maksat tohumların çimlendiğinde daha rahat tutunmasını sağlamak ve sıkı yüzeyin üzerine tohumları daha düzgün yayabilmek.

Islattığımız ve dezenfekte ettiğimiz tohumlarımızı plastik bir süzgeçe koyup dezenfekte suyunu süzelim ve bol sudan geçirelim. Bu aşamada tohumlarımız ıslak olduğundan dolayı birbirine yapışık olur ve homojen olarak dağıtmak zorlaşır.

Tohumların birbirinden ayrılıp ele gelir olmasını sağlamak için içlerine bir miktar kuru torf, vermikülit yada dere kumu karıştırabilirsiniz. Bunu tohumlar süzgeçteyken yapabilirsiniz fakat süzgeç plastik olmalı. Çünkü ıslanıp şişen tohumlar hassaslaşır elle karıştırırken metal süzgeç sert ve esnek olmadığından tohumlara zarar verebilirsiniz. Plastik süzgeç bulamazsanız sorun değil metal kullanın fakat dikkat edin hassas davranın.

Sonra bu karışımı kasaların veya başka bir kap hazırladı iseniz onun içine mümkün olduğu kadar homojen bir şekilde dağıtalım. Çok sık olmasın fazla dağınıkta olmasın.isterseniz sıkıştırdığınız harç üzerine çizgi çekip bunun üstüne hat halinde de bırakabilirsiniz tohumlarınızı. Alttaki fotoğrafta vermikülit ile karıştırılıp harç üzerine homojen dağılmış tohumları görebilirsiniz.

Tohumların örtülmesi ( kapak yapmak );
Sıra geldi kapak yapmaya. Tohumlarımızı diktikten sonra üstlerini örtmeye kapak yapmak , kullandığınız malzemeye de kapak malzemesi deniyor. Bu yıl kapak malzemesi olarak vermikülit kullanacağım. Önceki yıllarda kapak olarak harç malzemesini kullanıyordum. Fakat seradaki rutubet ve sıcaklık yüzünden bir müddet sonra bu kapak yosun tutup sertleşiyordu. Bu da sulama esnasında fidelerinizi bol suladığınız halde suyun alt kısma geçmesini engelliyordu. Bu yıl hem kasalarda hem de şaşırtmadan sonra vermikülit kullanacağım. Bu soruna dikkat etmeniz lazım. Yüzlerce fideyi dayım ve kardeşimle birlikte tek tek elden geçirmek zorunda kaldığımız oldu bu yüzden.

Kapak harcını tohumun kalınlığı kadar yapmamız gerekir genel kural bu. Milimetrik ölçüye gerek yok fakat tohumlar çok derinde yada çok yüzeyde kalmamalı. Her tohum boyutu kadar gömülür, genel kural budur.
Kapağımızıda hafifçe bastırıp düzledikten sonra sulamaya geçelim . Burda dikkat edeceğimiz iki önemli husus var. Birincisi tohumlarımızı yerinden oynatmadan sulamak ben bunun için ya ufak bir su pompası kullanıyorum yada mini bir bahçe sulama bidonu ile halleniyorum. İkinci dikkat edeceğimiz konu suyun soğuk olmaması. Tohumlarımızın çabuk çimlenmesini istiyorsak bu mevsimde genelde soğuk olan musluk veya kuyu suyu ile değilde daha ılık suyla sularsak iyi olur. Bunun için seraya birkaç büyük bidon yerleştirip su doldurdum. Sulamayı bu bidonlardan yapıyorum.
İlk çıkım esnasında iyi bir yüzde yakalamak istiyorsak fide harcımızın nemini kaybetmemesini kurumamasını sağlamamız gerekiyor
Etiketleme ;
Sulamayı yaptık , kasalarımızı etiketleyelim. Her bir çeşit tohumu mümkünse ayrı kasaya veya viyole ekelim. Vede en önemlisi tüm tohumlarımızın bulunduğu kasaları etiketleyelim. Ben bu iş için yapılmış fide etiketleri üzerine asetat kalemi ile tür ve çeşit isimlerini yazıyorum . Garanti olması açısından isterseniz aynı bilgileri plastik / ahşap kasa üzerinede yazabilirsiniz. Ahşap üzerine kırtasiyelerde satılan ıslandığında akıp gitmeyen sabit kalem ile ( sabit kalem veya kopya kalemi diye satılır ) yazabilirsiniz. Fideler büyüdüğünde Türlerini ayırmak kolaydır fakat aynı türden birkaç çeşit yapıyorsanız etiketlemek şarttır.
Şimdi bekleme zamanı. Kasalarımızı rurtubetlerini muhafaza edecekleri ılık bir ortamda tutacağız, torfumuzun kurumasına müsade etmeyeceğiz. mümkünse azar azar periyodik olarak sulayacağız. Tohumlarımız patlayana kadar bize ısı ve nem gerekli ışığa ihtiyacımız yok.Bu yüzden kasaların üstünü nem kaybını engellemesi ve sıcak kalmasına yardımcı olması için plastik bir örtü ile örtebiliriz. Işık geçirmesinin önemi yok. Fakat ilk patlayan tohumları görünce bu örtüyü açmalıyız çünkü artık ışıkta gerekli. Bulunduğunuz yerde geceleri çok soğuk oluyorsa gece kapatıp sabah açabilirsiniz kasaların üstünü. Fakat fideler uzadıkça bitkilerin ezilmemesine dikkat etmek şart.
Viyol, poşet, kutu,bardak vs malzemelere yapılan Ekim ;
Eğer şaşırtma yapmayacaksak tohumlarımızı ıslatma işlemini yaptıktan sonra viyole veya kağıt ve plastik bardaklara ufak saksılara tek tek ekebiliriz. Bunu yaparken şaşırtma yapmayacağımız için mümkün olan büyük viyol, poşet, bardak veya saksıları seçersek iyi olur. Tohumlarımız ıslak olduğundan ve birbirine yapıştığından bu iş biraz zahmetli olabiliyor. Tohumlarımızı süzdükten sonra kağıt veya bez bir havlu arasında nazikçe kurularsak daha kolay ekeriz. Viyollerin ve saksıların altında zaten delik bulunur ve su fazlası akar. Fakat bardak ve diğer malzemelerde delik bulunmaz. Bunlara delik açmayı unutmayalım.
Bakım
Diktiğimiz tohumlar türlerine göre farklı zamanlarda çimlenirler. İlk çıkış anına yani tohumlar çatlayıncaya kadar sıcaklık ve nem gereklidir. Yukarıdada anlattığım şekilde tohumlarınızı her ne içine ekti iseniz üzerini cam , plastik veya herhangi başka bir şey ile örterek sıcaklık ve nemin muhafazasını sağlayabilirsiniz. Sık sık kontrol edip nem durumuna göre de sulama yapmalısınız. Unutmayalım aşırı sulama yok fakat harcımızı kurutmakta yok.
Ben tohumlarımı plastik kasalara ekip sera içersinde yerde ahşap paletlerin üzerine yerleştiriyorum. Üzerlerini eğer havalar soğuk gidiyorsa bir kat sera naylonu ile örtüyorum. Yazı sonunda eklediğim tabloda çok sık ektiğimiz bazı türlerin çimlenme sıcaklıkları ve süreleri var. Oradan bakarak her şeyin yolunda gidip gitmediğini kontrol edebilirsiniz.
Ev içinde fide yetiştirecekseniz ;
Eğer ev içersinde cam balkonda , veya cam önünde çimlendirme yapacaksanız. Fideleriniz çimlenmeye başladığından itibaren ışığa çok ihtiyaç duyduklarından , fidelerinizin tek yöne ( ışığa doğru ) eğrilerek büyümelerini engellemek için her gün saksı, bardak veya ne içersinde ekili ise onu olduğu yerde yarım tur çevirin. Kalorifer üzerinde olanlarında nem kontrolünü iyi yapın, çünkü ilk çıktıklarında hassas olan minik fideler hemen kurur ve ölürler. Son olarak ev için tavsiyem gübre olarak kokmadığından ve temiz olduğundan bulabilirseniz solucan gübresi kullanmanız.
Şimdi sabır zamanı. Fidelerimizi dikim işlemini bitirdik. Şaşırtma zamanına kadar büyüteceğimiz yerlerine yerleştirdik. Ben sera içinde ahşap paletlere yerleştiriyorum viyollerimi. Paletlerin altında seralar fidanlıklar için satılan yer örtüsü var. Bu örtünün özelliği suyu geçiriyor ama koyu renginden dolayı ışığı geçirmiyor. Bu özelliğinden dolayı fidelerimi suladığımda akan fazla su örtü üzerinde göllenme yapmıyor toprağa geçiyor. Örtü kullanmamın sebebi sulama yaptıkça toprakta büyüyen otların uzayarak fide aralarına dolmasını engellemek. Bunu yapmazsam fideler büyüyene kadar otlar iyice boyanıp viyollerin aralarından yükseliyor bir de onları temizlemek zorunda kalıyorum. Heleki ayrık otu varsa direk viyollerin içine giriyor.
Bulunduğunuz iklim soğuksa , viyoller serada dahi olsa üzerlerine ikinci bir plastik örtü yapmanız gerekebilir. Böylece ortam sıcaklığını daha iyi yükseltip daha uzun süreli muhafaza etmiş olursunuz.
Şaşırtma Zamanı
Fidelerin ilk yaprakları çıkıp ( kotiledon yaprakları ) bunlar yere paralel hale gelince fidelerimiz için şaşırtma zamanı gelmiş oluyor. Ben bu yapraklar yere paralel hale gelir gelmez şaşırtma yapmıyorum. Biraz daha zaman geçmesini bekliyorum bu cılız halleri ile fideler üzerinde çalışmak tabiiki zor oluyor. Hassas olduklarında kırılıveriyor veya kopuyorlar. Bir çok kaynakta fidenin şaşırtma esnasında gövdeden değilde yapraktan tutulması gerektiği yazılı. Gövde gerçektende hassas ve çok ince olduğundan dolayı hemen kırılıveriyor. yapraklar nispeten daha sağlam olmasına rağmen onlarda kopabiliyor. Bu yüzden ben kotiledon yaprakları yere paralel hale geldikten sonra 1 hafta 10 gün daha bekliyorum. Şaşırtmaya ondan sonra başlıyorum.
Şaşırtma yaparken bir kalem veya çubuk yardımıyla toprağı gevşetip minik fideyi kolayca alabilirsiniz.Ben fidelerimi büyük çaplı viyol veya fide poşetine şaşırtıyorum. İçindeki harç ilk tohum ektiğimizle aynı. Bu yeni yerlerinde yaklaşık 40-45 kalacaklar ve buradanda daimi yerlerine tarlaya gidecekler. Viyolleri veya poşetleri doldururken içlerinin iyice dolduğundan emin olalım arada elimizle bastırıp yoklayalım fideyi diktikten sonra harç ilavesi zor oluyor.
Sulamanın önemi;
Harcımızı doldurduktan sonra parmağınızla yada benim kullandığım gibi bir yassı çubukla harcın ortasına bir delik açalım ve fidemizi oraya yerleştirip kenarlardan sıkıca bastıralım. Sonrada bol bol can suyu . Harç ne kadar nemli olursa olsun can suyu muhakkak gerekli adı üstünde ” can ” suyu . Onu vermeden olmaz.
İlk bir kaç günü atlatan fideler bilinki tuttular demektir , korkmayın. Dikkatli davranırsanız zaten %90 nını garanti tutturursunuz. Sulama ve bakım hassasiyeti aynen devam etmeli. Sıcaklıklar henüz yükselmediğinden böcek haşerat popülasyonu henüz çoğalmadığından pek böcek zaiyatı olmaz. Ama yinede dikkat etmeniz lazım. Ortamınız sıcaksa böceklerde hızla çoğalır. Doğal ilaçları ( örneğin arapsabunu sarımsak ) fidelerde de kullanabilirsiniz. Yere kasaların etrafına kükürt serpebilirsiniz.
Sulamada en dikkat etmeniz gereken husus , aşırı sulama yapmamak . Boyların aşırı uzamasını istemeyiz. Daha da önemlisi su kıtı kıtına yetmeli ki fideleriniz su bulmak için hızlıca kök geliştirsinler.
Fide satın almak ;
Hiç tavsiye etmiyorum ama eğer dışardan fide almak zorunda kalırsanız kısa kalın koyu renkli fideleri tercih edin. Ve muhakkak bir kaç fideyi söküp kökler iyi gelişmiş mi kontrol edin. Dışardan aldığınız fidelerin tohumlarının ne olduğunu bilemezsiniz. Genelde satılan fidelerin %90 ı hybrittir . Gdo lu tohum ithali yasak ama yinede temkinli olmakta fayda var. Fide satın almak istediğinize göre ekecek yeriniz var demektir, ekecek yeriniz varsa fideyi kendiniz yetiştirebilirsiniz demektir.
Bundan sonraki aşama son tarihleri geçince tarlaya ekim. Bunuda vakit yaklaşınca bir yazı ile ayrıca anlatarak bildiklerimi paylaşacağım.
Bu yazıda gördüğünüz eksiklikleri yada sorularınızı yazının altına yorum olarak yazabilir yada bilgi@bostanistanbul.com adresine mail yolu ile gönderebilirsiniz.
Bol bereketli bir sezon dileği ile ..
Harika bir bilgi kaynağı olmuş. Emeğinize sağlık. Benim sormak istediğim iç mekanda fide yetiştirirken yapay aydınlatma olarak ne kullanabiliriz. Bunun için öneriniz var mı? Şimdiden çok teşekkürler.
İlknur hanım yapay aydınlatma kullanmıyorum . Bunla ilgili yabancı kaynaklarda bilgi bulabilirsiniz . Urban Farmer Curtis Stone you tube sayfasında olabilir muhtemelen. https://www.growerssupply.com/farm/supplies/cat1a;gs_greenhouse_lighting.html bu siteyede bakabilirsiniz.
Çok teşekkürler . Kurda, kuşa, aşa.
Bereketli olsun. Kolay gelsin.
Teşekkürler Neşe hanım
Merhaba, yazınız akıcı ve açıklayıcı olmuş beğenerek okudum ve uyguladım. 32 li viyollere 1e 1 ölçeklerde torf +vermikulit+perlit+keçi gübresi şeklinde karıştırdım viyollere koydum tohumlarıda koydum 4-5 gün oldu sabah-akşam suluyorum fakat toprak hâlâ kuru viyollerim yaptığım raflı mini bir serada. Hızlı kuruması normalmi yoksa biryerde hata mı yaptım?
Merhabalar , vermikülit veya perlit demiştim ama her ikisi birden de olsa sorun olmaz. Ve iksini de kullandığınızdan dolayı,heleki bu mevsimde kuruması imkansız. Biz serada viyolleri 3 günde bir suluyoruz. Bir gözü bir kaŞık yardımıyla boşaltıp bakın, kuru olması mümkün değil muhakkak nemlidir.Size görüntü olarak kuru geliyor olabilir. Dediğim şekilde bir bakıp buradan paylaşın, maille fotoğraf ta atabilirsiniz. Sabah akşam sularsanız bu sefer fazla sudan problem çıkabilir. Torf olarak ne kullandığınız da önemli, onu da bilgi olarak yazın bana.
bir amatörün ihtiyacı olan her bilgiyi içeren sade ama tüm detayları içeren bir kaynak olmuş.
emeğinize yüreğinize sağlık.
var mı bilmiyorum ama bir youtube kanalı ile çok daha geniş kitlelere ulaşmanızı dilerim.
Teşekkürler , video çekimi için vaktim olursa olacak inşallah 👍
Bitki yetiştirme lambaları var sadece bitkinin ihtiyacı olan mavi – kırmızı ışık veriyor.
Elinize sağlik,
paylaşımlarınız için çok teşekkürler,
Ekim Dikim Tablosu’nu bekliyoruz 🙂
liste eklendi Mehmet bey .
Öncelikle elinize sağlık güzel bir çalışma olmuş. Benim ekim yapabileceğim bir yerim var ama gerek uzak olmasından dolayı gerek zamandan dolayı sık gidemiyorum. Evde tohum alarak fide yapmaya başladım. Biber tohumlarını bardaklara hazırladım. Hepsini biri hariç balkona koydum.Birini kendi odama koydum. Ve kendi odamdakinin şeffaf bir poşetle sera etkisi yaptım. Kendi odamdaki çok güzel bir şekilde tuttu ama diğerleri tutmadı bir-iki haftalık bir olay diğer tohumları canlandırabilir miyim ? Yada nasıl ?
Teşekkürler…
Teşekkürler , messenger’ dan yanıtladım sorularınızı .
Pingback: Bahçe Planlama | Bostan İstanbul
Abi selamlar.. dün gece geç saatlerde NTV’de seyrettim sizi ve tabiri caizse hayran kaldım diyebilirim. Yıllardır hayalini kurduğum fakat imkan kısıtlılığından dolayı tam vazgeçmekte olduğum hayalime tekrardan dönmeme sebep oldunuz. Şu sıralar “yaşıyorsun bu hayatı” gibi bir tabir çok sık kullanılmakta bilirsiniz 🙂 gerçekten sizde bu hayatı en yaşanması gerektiği şekilde yaşıyorsunuz. Tebrik ederim. Tanışmak ümidiyle.
Çok teşekkür ederim , hayallerin geri gelmesine sebep olmak çok güzel bir duygu. tanışmak dileği ile.
ilgi ve alakana çok çok teşekkürler.
Ellerine sağlık, çok güzel ve ayrıntılı. aydınlatıcı bir yazı.Teşekkür ederiz
İlginiz için ben teşekkür ederim.
Cenk Bey, size bir sorum olacaktı :bu yıl ilk defa fide mi tohumdan ben yetiştirmek istiyorum. Düşüncem kaliteli bir çimlendirme toprağı hazırlayıp direk viyole dikmek. Oradandan boyu 15-20 cm olunca asıl yerine dikmek. Yard şaşırtmayı bir kere yapmayı düşünüyorum. Sizce mantıklı mı?. Bir başka sorumda İnternet te yaptığım araştırmalara göre aynı karıkta, aynı sebze ekilmesi öneriliyor. Yani domates ekilecekse ör. Merhaba çeri ekilecekse, karık boyunca sadece çeri türünün aynısının devamı ekilmesi öneriliyor. Benim sorum ise aynı karıkta 4 çeşit domates Ekersek verimli olur mu?
Selamlar Erdal bey ,
Çok isabetli bir karar vermişsiniz ne idüğü belirsiz fide kullanmaktansa kendi fidenizi kendiniz yetiştirin.
Yazımı dikkatlice okursanız yapamamanız için hiç bir neden yok.
Direk viyole ekebilirsiniz tabiiki ama tohumlardan çimlenmeyen olursa viyollerde boşluklar oluşacak , buradaki çimlendirme malzemeniz boşa gidecek bu yüzden önce benim fotoğraflarda anlattığım gibi bir kap içersinde tohumları çimlendirip ilk yapraklar yere paralel hale gelince viyole şaşırtırsanız daha iyi olur . Ama bu şart mı? Tabiiki değil.
Aynı karıkta farklı sebze de ekebilirsiniz fakat sulama ihtiyacı bitkiye göre değişeceği ve aynı karık üzerinde farklı sebzelere farklı sulama yapamayacağınız için sorun teşkil eder ( aynı karık üzerinde biber domates patlıcan olmaz ).
Aynı türün farklı çeşitlerini ekerseniz çok sorun olmaz fakat o zamanda tozlaşma ile çeşitler birbirine karışacağından tohumlarınızın saflığı bozulur.
İnternette sebzelerde izolasyon mesafesi diye ararsanız , her sebze için mesafeleri bulabilirsiniz. Bu domates de 50 mtr diye geçer çoğu kaynakta . Yani domates tohumlarınızın saf kalmasını örneğin cherry domatesten aldığınız tohumla seneye tekrar cherry üretmek isterseniz cherry domateslerin 50 mtr yakınına başka çeşit domates ekmeyeceksiniz.
Umarım yardımcı olabilmişimdir. İyi bir sezon dilerim.
Verdiğiniz bilgiler için çok teşekkür ederim
Rica ederim
Cenk Bey, size önce selamlarımı sunuyorum. Bugünlerde tohumlarını yavaş yavaş çimlendirmeyi düşünüyorum. Domates tohumlarını merhaba ekmek için plastik şeffaf beyaz renkli saklama kapılarını veya plastik yumurta kapılarını kullanmayı düşünüyorum. Tabii tabanlarını delmek şartıkla, Sizce sizce mantıklı olur mu? Cep telefonu 0505 2255878
Selamlar , Suyun akışını ( Yani drenaj )sağladıktan sonra herşeyi kullanabilirsiniz. Biberler tamam ama bence domates için erken gibi . Tabi ege veya akdenizdeyseniz başlayın hepsine
üstad selamlar. evde filizlendirdiğim organik domates ve biber fidelerim var. ama su harici baska bişey vermiyorum. viyollerden saksılara geçicez.ekstra organik besin takviye si olarak ne önerirsin?
Selam bizden , Solucan gübresi kullanabilirsiniz ama dikkat edin gübre içinde yumurta veya solucan olmasın . Kökleri yerler , başka bir şeye gerek yok. Solucan gübresi yoksa yanmış çiftlik gübresi karıştırın saksı toprağına , kanatlı gübresi kullanmayın.
ilgi ve alakana çok çok teşekkürler.
Rica ederim . 👍
Merhabalar Cenk bey,
Vermiş olduğunuz bilgiler hazine değerinde çok teşekkür ederim.
Emekli olduğum için vaktim bol, Ayvalıkta bulunan evimin bahçesini geçen yıl sebze bahçesi yaptım. Fide dikiminde biraz abartmışım domatesler özellikle biberler komşulara bile yetti. Bu sene tohumdan üretmeyi düşündüm ve internette araştırırken sizin yazınızı buldum. Sayenizde bu sene çok güzel ürünler alacağımı düşünüyorum. Bugün tohumlarımı ekmeyi planlıyordum ancak yazınızı okuduktan sonra perlit ve vermikülit siparişi verdim. Artık dikim işi haftaya kaldı. Tekrar teşekkür eder sağlıklı günler dilerim.
Saygılar,
Mehmet
Selamlar Mehmet bey , yazımı beğenmenize çok memnun oldum. Perlit ve vermikülit şart değil , ama işi şansa bırakmak istemezseniz , yada çıkım yüzdesi yüksek olsun derseniz kullanmak iyidir. Kesinlikle tohumdan üretin , kendi bahçemizde sağlıklı üretim için tohumdan yapmak şart. Dışarıda satılan fidelerin neredeyse tamamı hybrit tohum. Bol bereketli bir sezon diliyorum.
Tekrar merhaba Cenk be, güzel bir pazar günü geçirmenizi dilerim.
Cevabınızı okuyunca hybrit tohum aklıma takıldı. Bu sene tohumları bir internet sitesinden aldım. Maalesef kendi ürettiğim tohum yok.
Sadece geçen sene Ayaş’tan satın aldığım domateslerin tohumlarını çıkarıp sakladım. 4-5 gün önce denemek amaçlı 3-5 tanesini diktim ama henüz filizlenme yok, açıkçası pek ümidimde yok. Satın aldığım tohumlarında hybrit olup olmadığını bilmiyorum , sırık domates seçtiğim için muhtemelen hybrid olabilir. Size sormak istediğim şey gerçek tohum bulabileceğim bir yer varmıdır.
Saygılar,
Mehmet
Mehmet bey , tohum firmalarında satılan “standart tohum” ibareli tohumlar hibrit değil . Tohum yazıma bir göz atın orada detay var. Ulusal tohum takas merkezine üye olun faceebook üzerinen , yada İstanbulda iseniz UTTM İstanbul gönüllülerine üye olun . Yakında 15 martta istanbul şişlide toplantı var. Tohum dağıtılacak . Birde Zen Garden sitesinde standart tohum satılıyor. Geleneksel tohum yada Heirloom ibaresi ile , ordan alabilirsiniz.
Ektikleriniz için acele etmeyin 4-5 günde çıkmazlar zaten , biraz sabredin.
Cevabınız için çok teşekkür ederim Cenk bey,
Tohum yazınıza hemen bakacağım. Araştırma yaparken UTTM sitesine erişmiştim, üyelik için başvurdum ancak henüz onaylanmadı. Tesadüfe bakın ki bende almış olduğum tohumları Zen Garden den almıştım, hatta sağolsunlar bir paket sivri kıl biber tohumu hediye etmişler. Şimdi sitelerine tekrar bakacağım.
Tekrar teşekkür eder sağlıklı günler dilerim.
Şu an onay bekleyen 3500 kişi var yaklaşık . O sebepten biraz sürer , profiller tek tek inceleniyor çünkü. Hediye gelen tohum hybrit olabilir ona dikkat edin
Facebook sayfam yeterli değilmiş, kabul etmediler 🙂
Profiliniz açık değil mi ? Açık değilse göremedikleri için bilgileri onaylanmamıştır
Bilmiyorum artık, Kapak resmim Atatürk idi heralde onun için kabul etmediler 🙂
Yok Atamızın fotosu bizim için artı değer onla alakası olmaz.
Cenk Bey, iyi günler diliyorum, bugün yani 25 şubat 2020 günü itibariyle domates ve biber tohumlarımı çimlendirmek için ekmeyi düşünüyorum. bazı arkadaşlar ay durumuna göre ekim yap diyorlar, yani özellikle de yeni ay’ da ekim yapılmasını öneriyorlar . bunu dikkat etmezsem ya tohum hiç çıkmayabileceğini ya da çıksa bile ürününün çok seyrek olacağını söylemektedirler. Sizin o engin tercübenize dayanarak , bugün tohum ekmek sizce isabetli olur mu? Bu arada ben akdeniz bölgesinde yaşıyorum.
Kusura bakmayın mesajı yeni gördüm , ay takvimini mümkünse dikkate alın , ama kaçırdı iseniz vakti yinede ekin ben bu sene dikkate alarak ekim yapacağım önceki senelerde hiç dikkat etmezdim fakat pek bir sorun olmadı.
Tabiiki bazı yıllar verim daha fazla idi ama bu hava şartları bakım gübreleme mi yoksa ay takviminde dikime mi denk geldi ondan mı oldu bir fikrim yok.
Cenk bey tekrar merhaba
Ayaş domates tohumları filizlendi, demekki 10-11 gün sürüyormuş.
👍 sabır bu işin temel taşı , hayırlı olsun bol bereketli olsun.
Cenk Bey Merhaba
Verdiğiniz bilgiler için teşekkürler. Fide oluşumundan sonra toprağa dikim için bilgilerinizi merak ediyorum . Özellikle toprak hazırlığı için neler yapmalıyız.
Onlarıda hızlı bir şekilde ekleyeceğim, toprak hazırlığı için çok bir şey yapmıyorum aslında aslolan gübreleme ve otun alınması . Çok bir detay yok aslında . Bir haftaya hazırlığa başlayacağım fotoğraflayarak ekleyeceğim. Biz Marmara bölgesi şartlarında açık tarlaya mayıs başı geçtiğimiz için vaktimiz var daha .
Bahçe Planlama yazısın da toprak hazırlığına değinmişim , oraya da bir göz atabilirisiniz.
Yazılarınız ve ilgili fotoğraflamalar çok faydalı ve eğitici olmuş. Teşekkürler, emeğinize sağlık..
Merhabalar, ben de evde sebze yetiştirmek için bugün tohumlarımı viyole ektim, can suyunu verdim ve hava almayacak şekilde streç film ile viyolün etrafını sardım. Toprağın sürekli nemli kalmasını sağlamak için ara sıra kontrol etmeliyim anladığım kadarıyla. Ayrıca viyolü ışık almayacak şekilde üstünü bir örtüyle kapatmam gerekiyor mu? Fideler topraktan çıkana kadar bu şekilde muhafaza ettikten sonra fideler belli bir boya ulaşana kadar viyolde büyütmeye devam edeceğim. İlk defa yapıyorum o yüzden yazdıklarımda bir yanlışlık var mıdır hocam cevabınız için şimdiden teşekkürler 🙂
Tesadüfen okuduğum yazı gerçekten tek kelimeyle harika.Siz bana göre bu ülkenin çok önemli bir vatandaşısınız.Verdiginiz bilgiler bize ışık olacak.
Beğendiğinize sevindim, motive edici yorumunuz için çok teşekkür ederim. Tek amacım ; atalık tohumların, toprağımızın, tarımın hakettiği değeri görmesi. Ve bu bilincin yayılması. Gıda bağımsızlığımız yoksa geleceğimiz de yok.
Bilgiler gayet detaylı ve anlaşılırdı faydalandı teşekkürler
Teşekkür ederim
Yedi yıldan beri amatör olarak bahçe sebzeciliği ile uğraşmaya gayret ediyorum. Çok sevdiğim bu işi hobi amaçlı olarak Büyükşehir Belediyesi’ne ait hobi bahçesinde yapmakta iken yaptığım uğraştan aldığım inanılmaz haz ve tohumun safhalarını görmenin getirdiği derin tefekkür duygusu beni bahçe sahibi yaptı…
Bu faaliyet kapsamında teorik bilgimi artırabilmek için onlarca yazı, makale ve araştırma okudum; web sitelerinde saatler geçirdim. Bu işlerle ilgili olarak yukarıda yer verdiğiniz ve bir solukta okuduğum yazınız kadar doyurucu, ayrıntılı, akıcı, bilgilendirici ve yönlendirici bir yazıya rastlamadım. Amatör fide yetiştiriciliğinin her noktasına temas etmişsiniz; yüreğinize, kaleminize sağlık. Hemen hemen aradığım tüm sorulara cevap buldum; çok teşekkür ederim, iyi ki varsınız ve iyi ki yazıyorsunuz… Sonsuz teşekkürler ve kalbi selamlar.
İki adet sorum olacak, cevaplarsanız minnettar kalırım;
1. Acemi yetiştiriciler için kasadan şaşırtma işlemi biraz zor, bunu yapabilme hususunda kendime güvenemiyorum. Şaşırtma işlemini önce küçük viollere ekim yapıp sonra da taç yapraklar yere paralel hale geldikten sonra elimde bulunan 8 cm x 8 cm büyüklüğündeki yetiştirme saksılarına yapabilir miyim?
2. Geçen yıl cam balkonda yetiştirdiğim fidelerde çok hızlı boy uzaması oldu, fide gövdeleri ince ve zayıf kaldı. Sebebini yazınızda buldum; ışık yetersizliği. Daha kalın gövdeli ve sağlıklı fideler için ihtiyacımız olan tek faktör ışık mı?
Selamlar Kemal bey, yazımdan faydalandığınıza beğendiğinize çok memnun oldum. Amacımda tam da bu zaten, sorularına benim gibi detaylı cevap arayanlara yardımcı olmak. Sorularınızı elimden ve bilgimden geldiğince cevaplayayım.
1- Bence siz artık acemi sayılmazsınız. Bu işi belliki,çok derin bir gönül bağı ile yaptığınız için fidelerinize zarar vermekten korkuyorsunuz. Nasıl kolayınıza gelirse o şekilde şaşırtma yapabilirsiniz. En minik viyollerden alın 72 göz olanlardan, onlarda ilk ekimi yapın, sonra onları büyük viyollere şaşırtın.
2- Işık yetersizliği çok ciddi bir sorun, kasaya sık ekilenlerde sıkışıklıktan dolayı yada sizler gibi evde yapanlarda gelen ışık yetersizliğinden oluyor. Fakat önce diğer bir ihtimali de sorgulamalısınız ! aşırı sulama. Bazı dostlarımız aman fideler solmasın kurumasın diyerek aşırı sulama yapıyorlar. O zaman da fideler boya gidebiliyor.Aşırı sulama yapmadığınızdan eminseniz geriye kalan ihtimal ışık yetersizliği. Balkonunuzun cam olduğunu söylediniz, fideler cam hizasında olmalı yani cam yere kadar değilse fideleri bir masaya alıp cam hizasına çıkarın, gözlemleyin dik olarak büyüyorsalar sorun yok ama cama doğru eğriliyorsalar ışık her yandan yetmiyor demektir. o zaman viyol veya saksı neye ekti iseniz her gün bir kez, fidenin her yönden ışık görmesi için 180 derece çevirin. büyük ihtimalle sorununuz çözülecektir.
Selamınıza aynen mukabele ediyorum. Kalbi selamlarımla. Kolaylıklar dilerim.
üstadım günlerdir “neden fidelerim incecik ve eğilip ölüyor” diye araştırıyordum ve bulamıyordum
ki sizin yazınızla karşılaştım.
çok teşekkürler.
emeğinize sağlık.
Rica ederim . Memnun oldum çare olabildi isem sorununuza
Merhaba,
İnşaatta yalıtım malzemesi olarak kullanılan ve çuvalı 30TL gibi uygun fiyatlara satılan perlit ile tarım perliti arasında fark var mı?
İnşaat perlitini hiç görmedim , fakat ayrı satıldığına göre muhakkak fark vardır. Bence kullanmayın